Πρώτες βοήθειες για χερσαίες χελώνες από το Ε.Κ.Π.Α.Ζ.

Στην Ελλάδα ζουν τρία είδη στεριανών χελωνών η Λιβαδοχελώνα ή Μεσογειακή (Testudo hermanni), η Ελληνική (Testudo graeca) και η Κρασπεδωτή (Testudo marginata). Μόνο στην Κρήτη δεν υπάρχουν χερσαίες χελώνες, που συναντάμε την υπόλοιπη επικράτεια, γι' αυτό απαγορεύεται η μεταφορά τους σε αυτό το νησί.

Η Κοινοτική Οδηγία 92/43/Ε.Ε. και η ελληνική νομοθεσία προστατεύουν αυστηρά και τα τρία είδη στεριανών χελωνών και απαγορεύουν την αιχμαλωσία και το εμπόριο τους. Αυτό σημαίνει ότι ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ να παίρνουμε χελώνες στα σπίτια μας, αφού η κατοχή τους δεν επιτρέπεται και η διαβίωσή τους ως κατοικίδια προξενεί στην υγεία τους πολλά προβλήματα.

Οι χελώνες είναι είδη υπό προστασία.

Οι χελώνες είναι ερπετά που χρειάζονται ζεστό κλίμα, γι' αυτό ζουν μόνο στην ηλιόλουστη Μεσόγειο και κυρίως σε χαμηλό υψόμετρο. Κάνουν καθημερινά αρκετές ώρες ηλιοθεραπεία, γιατί η ακτινοβολία και η ζεστασιά του ήλιου είναι απολύτως απαραίτητες για τις χελώνες, ώστε να διατηρούνται υγιείς.

Το ίδιο αναγκαία είναι και η σκιά στην οποία αποτραβιούνται (συνήθως κάτω από θάμνους) όταν νοιώθουν την ανάγκη. Ξεχειμωνιάζουν ναρκωμένες σε προφυλαγμένα μέρη κάτω από πέτρες ή θάμνους (συνήθως σκάβουν μέσα στο έδαφος) και ζουν από τα αποθέματα λίπους και νερού που έχουν συγκεντρώσει, τρώγοντας μεγάλες ποσότητες χλόης και αγριόχορτων κατά την περίοδο που είναι δραστήριες.

Τρέφονται κυρίως με φυτά και άνθη, λιγότερο με φρούτα, και σπανιότερα με ασπόνδυλα (τυχαία). Άγρια χόρτα όπως τριφύλλια, αγριοράδικα, ζοχοί, βρούβες, αμπελόφυλλα, μολόχες, κ.τ.λ. αποτελούν το 90% της διατροφής τους. Άμα βρουν νερό πίνουν πολύ. Γεννούν άσπρα στρογγυλά αβγά σε τρύπα που σκάβουν στο χώμα. Μόλις εκκολαφθούν τα χελωνάκια, είναι ικανά να επιβιώσουν μόνα τους.

Από τι και ποιους κινδυνεύουν;

-Από τις πυρκαγιές δύσκολα θα γλιτώσουν.
-Από τα αυτοκίνητα θα σκοτωθούν περισσότερες απ' όσες εξαιτίας των φυσικών εχθρών τους.
-Από φυτοφάρμακα, ψεκασμούς, αγροτικά μηχανήματα θα σκοτωθούν αρκετές.
-Από ορισμένους ανθρώπους θα φαγωθούν – περιστασιακά - αρκετές χελώνες.
-Από πάρα πολλούς ανθρώπους θα αφαιρεθούν χελώνες από το φυσικό τους περιβάλλον για να κρατηθούν ως κατοικίδια. Συνήθως τις αναγκάζουν να ζήσουν σε ακατάλληλους κήπους, ακόμα και σε βεράντες ή γλάστρες. Θα ζήσουν έτσι αρκετό καιρό σε συνθήκες βασανιστικής σκλαβιάς, και θα πεθάνουν πολύ πιο σύντομα από όσο αν ζούσαν στη φύση.

Στην αιχμαλωσία οι χελώνες που κρατούνται ως κατοικίδια κινδυνεύουν από ατυχήματα. Τα πιο συνηθισμένα είναι οι τραυματισμοί από εργαλεία κηπουρικής, τα δαγκώματα από σκύλους (τις περισσότερες φορές θανάσιμα) τιw πτώσεις από βεράντες, η δηλητηρίαση από εντομοκτόνα, βερνίκια, μπογιές κ.τ.λ.

Οι αρσενικές χερσαίες χελώνες που ζουν περιορισμένες σε κήπους γίνονται αεικίνητες και ιδιαίτερα επιθετικές. Οι θηλυκές, οι οποίες δαγκώνονται από αρσενικές που βρίσκονται στον ίδιο χώρο, τραυματίζονται επικίνδυνα στα πόδια, στο κεφάλι, στο λαιμό και στην ουρά και χρειάζονται άμεση φροντίδα. Το ίδιο ισχύει και για τους αρσενικούς που δαγκώνονται μεταξύ τους.

Πληθώρα ασθενειών και προβλημάτων υγείας παρουσιάζονται στις χελώνες που ζουν σε αιχμαλωσία και οφείλονται στις λάθος συνθήκες διαβίωσης και στην ακατάλληλη ή ελλιπή διατροφή. Στις κατοικημένες περιοχές η μεγαλύτερη απειλή για τις στεριανές χελώνες είναι η διατήρησή τους ως κατοικίδια και η λανθασμένη αντίληψη που δυστυχώς πολλοί έχουν ότι έτσι τις προστατεύουμε.

Πως ζουν;

Υπάρχει η πεποίθηση ότι είναι εύκολη υπόθεση να συντηρηθούν χελώνες σε κήπο, αυλή και αλλού όμως η πραγματικότητα είναι άλλη και ειδικά όταν πρόκειται για μωρά χελωνάκια. Οι χελώνες έχουν διαφορετικές ανάγκες σε σχέση με άλλα ζώα που συνηθίζουν οι άνθρωποι να έχουν (νόμιμα ή παράνομα) ως κατοικίδια. Οι χελώνες δεν είναι κατοικίδια ζώα αλλά ερπετά που πρέπει να ζουν ελεύθερα στη φύση και ως τέτοια πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε.

Εκτός από την διατροφή, η παροχή κατάλληλου χώρου - τόπου διαβίωσης είναι εξίσου σημαντική για την επιβίωση των χελωνών, μωρών και ενηλίκων. Οι χελώνες, όπως προαναφέραμε χρειάζονται την ηλιακή θερμότητα και την ακτινοβολία για να δραστηριοποιηθούν. Είναι όμως και αναγκασμένες να αποσύρονται σε ημισκιερά ή τελείως σκιερά σημεία για να αποφύγουν την υπερθέρμανση.

Λόγω αυτών των αναγκών εκμεταλλεύονται τα μικροκλίματα που τους προσφέρει το φυσικό περιβάλλον, ώστε να διατηρούν τη θερμοκρασία του σώματός τους στα επιθυμητά επίπεδα και να ρυθμίζουν την ισορροπία του νερού στον οργανισμό τους. Στη φύση οι χελώνες έχουν ελευθερία επιλογής, σε αντίθεση π.χ. με ένα κήπο περιορισμένης έκτασης, που περιβάλλεται από ψηλά κτίρια, με περιορισμένη βλάστηση.

Οι χελώνες έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από ηλιοθεραπεία την άνοιξη και το φθινόπωρο. Τις θερμότερες ώρες της ημέρας και ιδιαίτερα όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος ξεπερνά του 32ο C, ελαττώνουν τη δραστηριότητά τους και θάβονται μέσα στο χώμα και στα πεσμένα φύλλα.

Το ίδιο κάνουν το βράδυ και κατά την περίοδο της χειμέριάς νάρκης. Αυτή η συμπεριφορά παρέχει διάφορα πλεονεκτήματα στις χελώνες. Μειώνει δραματικά την εξάτμιση των υγρών μέσω του δέρματος και της αναπνοής κατά 70 % και 30% αντίστοιχα. Εξοικονομεί ενέργεια περίπου 80% επί των ενεργειακών απαιτήσεων μιας δραστήριας χελώνας.

Τσιμπούρι απομυζά το αίμα της χελώνας κοντά στο στόμα της.

Βοηθά στη σταθεροποίηση της θερμοκρασίας του σώματός της. Την προστατεύει από πιθανούς θηρευτές. Το χειμώνα, όταν χιονίζει ή όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από 2ο C, οι χελώνες που είναι θαμμένες στο χώμα δεν κινδυνεύουν να παγώσουν και να πεθάνουν.

Ιδιαίτερα επικίνδυνη, ειδικά για τα μικρά, είναι η περίοδος της χειμέριάς νάρκης, όταν δεν πληρούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις, πράγμα πολύ συνηθισμένο σε κατάσταση, αιχμαλωσίας. Οι χελώνες θάβονται στο χώμα και προσπαθούν να σταθεροποιήσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους στους 5ο C έως 10ο C ανώτερο.

Χελώνες που συντηρούνται σε επιφάνειες με εφημερίδες, τσιμέντο, πλαστικές ή πήλινες γλάστρες, σε βεράντες με πλακάκια κ.τ.λ. και δεν έχουν πρόσβαση σε διαφορετικά μικροκλίματα δεν μπορούν να θαφτούν, για να προστατευτούν γι’ αυτό χάνουν πολλά υγρά μέσω της εξάτμισης και οι αυξομειώσεις της θερμοκρασίας του σώματός τους είναι πολύ απότομες.

Τα προβλήματα υγείας εμφανίζονται νωρίτερα στα νεαρά άτομα, ενώ για τα ενήλικα μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος. Συνήθως παρατηρούνται ελλείψεις μετάλλων και ιχνοστοιχείων και κυρίως αυτών που εμπλέκονται στην μεταβολική ασθένεια των οστών.

Επίσης δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις με προβλήματα στα νεφρά και πέτρες στην ουροδόχο κύστη. Αυτό σε συνδυασμό και με τη λανθασμένη αντίληψη ότι οι χελώνες δεν πίνουν νερό και με ακατάλληλη διατροφή (ψωμί, γάλα, σκυλοτροφές, αποφάγια κ.τ.λ.) θα δημιουργήσουν σοβαρότατα προβλήματα υγείας, που οδηγούν στο θάνατο της χελώνας.

Τα αποτελέσματα της άγνοιας και της αδιαφορίας απέναντι στις ανάγκες των χελωνών που ζουν σε αιχμαλωσία, είναι οι πολλές άρρωστες χελώνες που στέλνονται στο Ε.Κ.Π.Α.Ζ. και σε άλλα κέντρα περίθαλψης κάθε χρόνο. Για κάποιες από αυτές, όμως είναι ήδη πολύ αργά.

Ασθένεια που συναντάται πολύ συχνά σε χελώνες, που ζουν σε αιχμαλωσία, είναι η λοίμωξη του αναπνευστικού, το γνωστό RNS. Πολλοί παράγοντες φαίνεται ότι συμβάλλουν στην εμφάνιση αυτής της ασθένειας.

Ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, υπερβολική υγρασία, μειωμένη ηλιοφάνεια, υπερπληθυσμός, στρες, αβιταμίνωση Α. Στις χελώνες με αβιταμίνωση Α οι βλεννογόνοι του αναπνευστικού, της μύτης και τα μάτια είναι τα πρώτα πού επηρεάζονται. Δημιουργούνται βλάβες στους βλεννογόνους που μολύνονται από βακτήρια.

Άλλες αιτίες από τις οποίες μπορεί να ξεκινήσει το RNS είναι από ξένα σώματα που εισέρχονται στα ρουθούνια όπως άμμος, σκόνη, χορταράκια, υπολείμματα τροφής. Σε πολύ προχωρημένο στάδιο μπορεί να εξελιχθεί σε πνευμονία και στο θάνατο της χελώνας.

Πως ξεχωρίζουμε το φύλο

Υπάρχουν διάφορα εξωτερικά ανατομικά χαρακτηριστικά από τα οποία ξεχωρίζουμε το φύλο της στεριανής χελώνας. Τα σημαντικότερα είναι το σχήμα της ουράς και του καβουκιού. Στην αρσενική, το πλάστρον (το κάτω μέρος του καβουκιού) είναι ελαφρώς κοίλο. Εξαίρεση αποτελεί η Μεσογειακή χελώνα της οποίας το πλάστρον είναι επίπεδο. Η ουρά και στα τρία είδη είναι αρκετά μακριά και όταν η χελώνα περπατά την κρατά μαζεμένη στο πλάι.

Στη θηλυκή χελώνα το πλάστρον είναι επίπεδο και στα τρία είδη. Η ουρά είναι κοντή και χοντρή. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά αρχίζουν να διαμορφώνονται στην περίοδο της εφηβείας αυτών των ερπετών, δηλαδή σε άτομα άνω των 5-7 ετών.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να τις προστατεύσουμε;

-Αν βρούμε ένα χελωνάκι στην εξοχή ας μην το πάρουμε σπίτι.
-Αν οδηγούμε αυτοκίνητο ας προσέχουμε να μην πατάμε τις χελώνες.
-Στην εξοχή, αν βρούμε χελώνα στην άσφαλτο, ας τη μεταφέρουμε μακριά από το δρόμο.
-Αν φάμε στην εξοχή ας μαζέψουμε τα σκουπίδια μας, ιδιαίτερα τις πλαστικές συσκευασίες. Οι χελώνες κινδυνεύουν αν τις φάνε ή αν παγιδευτούν μέσα σε αυτές.
-Αν βρούμε μια χελώνα μέσα στην πόλη ας μην την εγκαταλείψουμε σε πάρκο ή πλατεία.
-Αν βρούμε μια τραυματισμένη χελώνα ας τη μαζέψουμε και ας απευθυνθούμε στον αρμόδιο φορέα ή στον ειδικό που θα αναλάβει την περίθαλψή της. Μια χελώνα, έστω και ελαφρά τραυματισμένη, πρέπει να θεωρείται επείγον περιστατικό. Πολλές χελώνες χρειάστηκε να ακρωτηριαστούν ή δεν επιβίωσαν του τραυματισμού τους, γιατί υπήρξε καθυστέρηση στην περίθαλψή τους από κτηνίατρο ειδικευμένο στις χελώνες.
-Ας μην αγοράζουμε προϊόντα που η πρώτη ύλη τους προέρχεται από χελώνες.
-Ας μην ξεχνάμε ότι τα τελευταία χρόνια οι στεριανές χελώνες έχουν μειωθεί πολύ.

Πρώτες Βοήθειες!

-Μαζέψτε την τραυματισμένη χελώνα σηκώνοντας την απαλά και προσεκτικά. Αν έχει σπασμένο καβούκι, μπορεί να έχει σπάσει και στο κάτω μέρος του καβουκιού της.
-ΠΡΟΣΟΧΗ! Μην προσπαθήσετε να καθαρίσετε την πληγή, μη δώσετε κανένα απολύτως φάρμακο. Μην προσπαθήσετε να δώσετε φαγητό ή νερό.
-Καλύψτε καλά όλες τις πληγές με γάζα ή καθαρό πανί.
-Βρείτε ένα καθαρό, ευρύχωρο χαρτόκουτο. Κολλήστε καλά, με πολλή αυτοκόλλητη ταινία για δέματα, τον πάτο του κουτιού. Ανοίξτε μικρές τρύπες γύρω - γύρω. Στρώστε πολλές εφημερίδες στον πάτο του κουτιού, γιατί οι χελώνες κατά τη μεταφορά συνήθως ουρούν από φόβο και το κουτί μπορεί να μαλακώσει και να καταστραφεί.
-Τοποθετήστε τη χελώνα μέσα στο χαρτόκουτο και διατηρήστε τη σε εσωτερικό ζεστό χώρο.

Τηλέφωνα Επικοινωνίας

Επικοινωνήστε χωρίς καμμιά καθυστέρηση με το:

- Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων που εδρεύει στην Αίγινα τηλέφωνα: 2297031338, 2297028367.
- Καβάλα: 6977632276 (Άρης Χρηστίδης)
- Θεσσαλονίκη: 6947421278 (Στέλιος Γερονυμάκης)
- Λάρισα: 6981353612 (Ζήσης Νταλαμπύρας)
- Πρέβεζα: 6937099240 (Πέλα Καλογήρου)
- Κρήτη - Ηράκλειο: 6944460869 (Ιωάννα Κελεσή)

Οι πρώτες βοήθειες, ενώ φαίνονται απλές οδηγίες, είναι πάρα πολύ σημαντικές για την επιβίωση της χελώνας τις κρίσιμες αυτές στιγμές. Ειδικευμένος στα ερπετά κτηνίατρος θα αναλάβει τη θεραπεία της, που συνήθως διαρκεί αρκετούς μήνες.

Χελωνάκια

Την περίοδο αυτή από τον Αύγουστο έως και τον Οκτώβριο εκκολάπτονται τα χελωνάκια. Συνήθως μέχρι και το Νοέμβρη μπορεί κανείς να βρει νεογέννητα χελωνάκια – που μόλις έχουν βγει από το αυγό τους – μέσα στην πόλη σε εντελώς απίθανα αλλά και επικίνδυνα γι’ αυτά μέρη.

Τέτοια ζωηρά μωρά έχουν εντοπιστεί να διασχίζουν δρόμους, όσο και αν φαίνεται απίθανο, μέσα σε πλατείες, πίσω από ρόδες σταθμευμένου αυτοκινήτου, έχουν σωθεί από τα δόντια γάτας και σκύλου.
Αυτοί όμως οι λιλιπούτειοι εξερευνητές δεν είναι φρόνιμο να καταλήξουν σε μια γλάστρα ή ζαρντινιέρα, όσο χαριτωμένοι κι αν είναι. Η θέση τους είναι στον κατάλληλο βιότοπο. Αυτό ακριβώς κάνει και το Ε.Κ.Π.Α.Ζ. καθώς προσφέρει την απαραίτητη φροντίδα και ό,τι άλλο χρειάζεται στα νεογέννητα και την κατάλληλη εποχή τα απελευθερώνει σε βιότοπους, όπου θα μπορέσουν να επιβιώσουν.

Διαβάστε επίσης:

Είναι παράνομο να έχουμε χερσαίες χελώνες σε κήπους, αυλές, μπαλκόνια, ταράτσες!

Δείτε πως φροντίζει τ’ αυγά που γεννάει μια χερσαία χελώνα (βίντεο)

Βρήκαν 47 χελώνες ζωντανές αιχμάλωτες σε μονοκατοικία στο Νέο Ψυχικό

Χελώνες, τα «αφανή» θύματα των πυρκαγιών

Είναι παράνομο να κρατάμε χελώνες αιχμάλωτες σε μπαλκόνια και αυλές

Σε κρίσιμη κατάσταση η χελώνα που κακοποίησαν λόγω άγνοιας

Πιερία: Κατάσχεσαν 63 χελώνες από παράνομο κέντρο περίθαλψης άγριων ζώων