Της Κάτιας Σωτηρίου*
Η σκληρότητα και η βία κατά των ζώων αποτέλεσε αντικείμενο πολλών συζητήσεων και ερευνών σε μελέτες που αφορούσαν τον αντίκτυπό στην ατομική συμπεριφορά και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Πιο συγκεκριμένα όμως η ενεργητική κακοποίηση των ζώων από παιδιά συνδέεται με τη διαταραχή διαγωγής, τις διαταραχές εξάρτησης ακόμα και παραφιλικές διαταραχές.
Η σχέση μεταξύ της παιδικής σκληρότητας κατά των ζώων και της μεταγενέστερης βίας προς τον άνθρωπο έχει μελετηθεί από τη δεκαετία του 1960. Ειδικά στις αρχικές μελέτες, οι συμμετέχοντες ήταν άτομα που βρίσκονται υπό ψυχιατρικό περιορισμό ή / και φυλακισμένα άτομα που είχαν διαπράξει βίαια αδικήματα. Ενώ, όμως, αυτές οι μελέτες επικεντρώνονται στην παιδική σκληρότητα κατά των ζώων και τη μελλοντική διαπροσωπική βία, λίγες είναι οι μελέτες που επιδιώκουν να κατανοήσουν θεωρητικά την κακοποίηση των ζώων και τους παράγοντες που την περιβάλλουν.
Η κακοποίηση ζώων ως σύμπτωμα διαταραχής της συμπεριφοράς προσδίδει περαιτέρω ισχύ στην έρευνα που εξετάζει τη σχέση μεταξύ της σκληρότητας κατά των ζώων και της μεταγενέστερης βίας κατά των ανθρώπων. Για τους υπεύθυνους επιβολής του νόμου και τους εγκληματολόγους, η σκληρότητα προς τα ζώα υπήρξε από καιρό κόκκινη σημαία για τον εντοπισμό εξαιρετικά βίαιων παραβατών. Αντίστοιχα, η εκτεταμένη βιβλιογραφία σχετικά με τους σειριακούς δολοφόνους ανέφερε συχνά την παιδική σκληρότητα των ζώων ως πρόδρομο της επακόλουθης βίας κατά των ανθρώπων (Ressler, Burgess, Hartman, Douglas & McCormack, 1998, Wright & Hensley, 2003).
Είναι αναμφισβήτητα σημαντικό να κατανοήσουμε τις σχέσεις μεταξύ της σκληρότητας των ζώων και των μελλοντικών βίαιων πράξεων, αλλά με την εφαρμογή μιας θεωρητικής προοπτικής μπορεί να αποκαλυφθεί κάποιος από τους λόγους για το πώς οι πράξεις σκληρότητας κατά των ζώων μπορεί να οδηγήσουν σε μελλοντικές πράξεις βίας.
Κατά την εξέταση της σχέσης των επαναλαμβανόμενων πράξεων παιδικής σκληρότητας των ζώων με τις μελλοντικές πράξεις βίας προς τον άνθρωπο, πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι σε κάποιο σημείο ο εγκληματών μπορεί να προχωρήσει από πράξεις εναντίον ζώων σε πράξεις κατά του ανθρώπου. Αυτή είναι η ιδέα πίσω από την υπόθεση κλιμάκωσης που διατυπώθηκε από τον Arluke το 1999.
Μάλιστα οι Wright and Hensley (2003) διεξήγαγαν μελέτη σε 354 περιπτώσεις σειριακών δολοφόνων, εφαρμόζοντας την υπόθεση κλιμάκωσης στην εξέλιξη από πράξεις σκληρότητας προς ζώα σε πράξεις ανθρώπινης βίας. Η μελέτη διαπίστωσε ότι από τους 354 σειριακούς δολοφόνους που μελετήθηκαν, οι 75 είχαν εμπλακεί σε πράξεις παιδικής σκληρότητας κατά ζώων (Wright & Hensley, 2003).
Το γεγονός ότι λίγο περισσότερο από ένας στους πέντε από τους σειριακούς δολοφόνους είχαν εμπλακεί σε πράξεις σκληρότητας των ζώων συντελεί περισσότερο ακόμα στην πεποίθηση ότι η αναγνώριση των παιδιών που συμμετέχουν σε επαναλαμβανόμενες πράξεις κακοποίησης προς τα ζώα μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό μελλοντικών εγκληματιών (Wright & Hensley, 2003).
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η θεωρία της κλιμάκωσης έχει δύο αξιώματα. Το πρώτο δηλώνει ότι η σκληρότητα κατά των ζώων προηγείται της διαπροσωπικής επιθετικότητας. Το δεύτερο δηλώνει ότι «η επίδραση της σκληρότητας κατά των ζώων στην επακόλουθη παραβατικότητα αναφέρεται σε προγενέστερες βίαιες μορφές αντικοινωνικής συμπεριφοράς». Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πολλά παιδιά που επιδεικνύουν σκληρότητα κατά των ζώων έχουν γίνει τα ίδια αντικείμενα βίας από το περιβάλλον τους.
Σύμφωνα με τη διαφορική συσχέτιση, μια θεωρία της κοινωνικής μάθησης, η κοινωνικοποίηση και η εκμάθηση αποδεκτών συμπεριφορών και πρακτικών λαμβάνει χώρα μέσα σε οικείες κοινωνικές ομάδες που συχνά αποτελούνται από την οικογένεια και τους στενούς φίλους (Sutherland, 1947). Όταν εξετάζουμε την επαναλαμβανόμενη παιδική κακοποίηση ζώων από θεωρητική άποψη, ιδιαίτερα αυτή της διαφορικής θεωρίας των συσχετισμών, μπορεί να προταθεί ότι οι πράξεις σκληρότητας αποτελούν μέρος των αποδεκτών συμπεριφορών που έμαθαν από τις οικείες κοινωνικές ομάδες τους, αυτό που θα λέγαμε δηλαδή κοινά, ως ανατροφή από την οικογένεια.
Η ιδέα ότι είναι η κακοποίηση των παιδιών οδηγεί σε επανειλημμένα περιστατικά κακοποίησης ζώων, άρα επισημάνει πολλά θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Διάφορα θεωρητικά μοντέλα έχουν προταθεί για να εξηγήσουν τις συσχετίσεις μεταξύ του να είναι το παιδί θύμα ή μάρτυρας βίας και να γίνει αυτουργός. Τα παιδιά μπορούν να ταυτιστούν με τον επιτιθέμενο και να επιχειρήσουν να αναπαράγουν το μοντέλο ή να εκτελέσουν πράξεις στις οποίες έχουν γίνει μάρτυρες ή τις οποίες έχουν βιώσει προσωπικά. Η κακοποίηση των ζώων ή άλλων μπορεί να θεωρηθεί ως ένας τρόπος να αισθανθούν σε θέση ισχύος και σε έλεγχο. Έχει προταθεί ότι η ενσυναίσθηση διακόπτεται σε παιδιά που είναι μάρτυρες ή θύματα βίας, και ότι γεννά αδιαφορία για την ευημερία των άλλων.
Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα σπίτι με βία και κακοποίηση ζώων μπορούν απλώς να γενικεύσουν αυτές τις συμπεριφορές απέναντι σε άλλους. Η ικανότητα προσδιορισμού του τρόπου με τον οποίο μαθαίνεται η σκληρότητα κατά των ζώων είναι ουσιαστικής σημασίας για τον αποτελεσματικό εντοπισμό και πρόληψη της συμπεριφοράς, καθώς και για την υποστήριξη των παιδιών που από θύματα θα εξελιχθούν σε θύτες παρόμοιας συμπεριφοράς. Η επιβολή του νόμου μπορεί να είναι σε θέση να αποκαλύψει τη θυματοποίηση ενός παιδιού ερευνώντας το βαθμό συμμετοχής του σε πράξεις βίας κατά των ζώων.
Μια σημαντική μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι το 40% των παιδιών που κακοποίησαν κάποιο ζώο ανέφεραν ότι υπήρξαν μάρτυρες σε πράξεις σκληρότητας προς τα ζώα από τον αδερφό ή το φίλο τους. η μελέτη αυτή ουσιαστικά τονίζει ότι η κακοποίηση ζώων μπορεί να είναι μια συμπεριφορά που μαθαίνεται.
Tο ψυχολογικό προφίλ των παιδιών που κακοποιούν ζώα περιλαμβάνει τα ακόλουθα θέματα: έλλειψη ελέγχου επιθετικότητας, έλλειψη ενσυναίσθησης, έλλειψη συνείδησης, μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες και αισθήματα κατάθλιψης. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η επιθετικότητα των παιδιών δεν οφείλεται συνήθως σε σαδισμό. Οποιοσδήποτε μπορεί να έχει μια επιθετική ώθηση. Το πρόβλημα είναι η αποτυχία να διακοπεί η εξέλιξη από την ώθηση στη δράση. Τα παιδιά που έχουν μάθει την κακοποίηση ως αποδεκτή συμπεριφορά αδυνατούν να εκτιμήσουν το πόνο που προκάλεσαν.
Το πρόβλημά είναι ότι οι αξίες τους αναπτύχθηκαν σε μια κουλτούρα που δεν αναγνωρίζει τον πόνο ως κάτι σημαντικό. Τα παιδιά δεν έχουν αναπτυγμένη πολύπλοκη σκέψη. Τείνουν να κατηγοριοποιούν τον κόσμο τους σε όρους ακραίους: καλό και κακό, καθαρό και βρώμικο, μαύρο και λευκό. Περισσότερη ωριμότητα απαιτείται για να αντιληφθούν τις αποχρώσεις του γκρι. Έτσι, αν μάθουν νωρίς ότι μια πράξη κατηγοριοποιείται ως καλή, ή ως αποδεκτή, αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αποδεχθούν και τη συμμετοχή τους σε πράξεις βίας, χωρίς τύψεις και χωρίς κατανόηση των συνεπειών τους.
Γενικά θεωρείται ότι η σκληρότητα κατά των ζώων είναι κάτι περισσότερο από μια απλή πράξη βίας και μπορεί πράγματι να αποτελέσει πρόδρομο για περαιτέρω, πιο σοβαρές βίαιες συμπεριφορές. Η άποψη αυτή υιοθετείται τώρα όχι μόνο από τους ερευνητές που μελετούν τη σκληρότητα κατά των ζώων αλλά και από τους εγκληματολόγους, τους επαγγελματίες των κοινωνικών υπηρεσιών και το ευρύ κοινό. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά ερωτήματα σχετικά με την προέλευση και την εξέλιξη της σκληρότητας κατά των ζώων.
Δεδομένου ότι υπάρχει σαφώς καθορισμένο μοτίβο σε πολλές περιπτώσεις, το οποίο αποκαλύπτει ότι ο δράστης κλιμακώνει τη δράση του από τα ζώα σε ανθρώπους, η έρευνα πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο σε αυτή τη σχέση, ιδίως όσον αφορά τις μεθόδους και τα κίνητρα που βιώνει κάθε επιμέρους δράστης. Οι πάροχοι κοινωνικών υπηρεσιών μπορούν επίσης να μάθουν καλύτερα τι μπορεί να επηρεάσει ένα παιδί στην απόφασή του να κακοποιήσει ένα ζώο και να αναγνωρίσει σημάδια που θα βοηθήσουν στη λήψη κατάλληλων αποφάσεων κατά την εξέταση ενός παιδιού με πιθανή προβληματική ή και παραβατική συμπεριφορά.
*Η Κάτια Σωτηρίου είναι νομικός, εγκληματολόγος.
Διαβάστε επίσης:
Η κακοποίηση ζώων από εγκληματολογική σκοπιά
3 μικροί τύραννοι βασανίζουν γάτα σε πισίνα ξενοδοχείου στην Αμοργό
Ηράκλειο Κρήτης: Δύο πιτσιρίκια σκότωσαν με αεροβόλο τη γάτα της γειτόνισσας τους στην Άνω Βιάννο!
Δικογραφία εις βάρος των 2 ανήλικων παιδιών που σκότωσαν το γατάκι στη Χίο
Αγοράκι στη Χίο εγκλώβισε δύο γατιά και το ένα το σκότωσε
Βρέθηκε ζωντανό το σκυλάκι που έκαψαν ανήλικοι στην Άρτα
Σύρος: 13χρονος σκότωσε νεογέννητο γατάκι και ο πατέρας του δεν αντέδρασε!
Ηράκλειο Κρήτης: 14χρονος κάνει ηλεκτροσόκ στα αδέσποτα!
Δύο αδέρφια έκαψαν γάτα και ανέβασαν το βίντεο το Facebook
Από χωριό της Λιβαδειάς τα δύο αδέρφια που ανέβασαν το βίντεο της φρίκης
Ανήλικοι μαθητές με κροτίδες βασάνισαν μέχρι θανάτου γατάκι στα Σεπόλια
Παιδιά με ποδήλατα κυνηγούσαν αδέσποτα για πλάκα στην Τρίπολη Αρκαδίας (βίντεο)
Παιδιά στην Ύδρα βασανίζουν τις γάτες για πλάκα με πολυάγκιστρα!
Πέθανε το γατάκι που βρέθηκε σοβαρά τραυματισμένο να το σέρνουν παιδιά στην άσφαλτο στο Πέραμα
Λέσβος: Παιδιά έβαψαν χελώνα σαν μπάλα ποδοσφαίρου & την κλωτσούσαν μέχρι να σπάσει το καβούκι της
Παιδιά ξυλοκόπησαν άγρια αδέσποτο σκύλο στον Αυλώνα Αττικής
Έσωσε το γατάκι που κλωτσούσαν παιδιά στη Νάουσα της Πάρου
Ανήλικοι συνελήφθησαν καθώς κυνηγούσαν λαγούς με ψαροντούφεκο στα Μπραμιανά Ιεράπετρας
Kυνηγός σκότωσε αλεπού και περηφανευόταν για τη δολοφονία του άγριου ζώου στο facebook
Θα δηλητηρίαζες ποτέ ένα μωρό;
Ημερίδα για την κακοποίηση των ζώων και τη σύνδεση της με την ενδοοικογενειακή βία
ΕΛ.ΑΣ.: Η κακοποίηση ζώων είναι προθάλαμος για εγκλήματα εις βάρος ανθρώπων
